“ต้มยำกุ้ง” ชื่ออาหารที่แทบจะเป็นแบรนด์ให้กับประเทศไทย กับเอกลักษณ์ของรสชาติที่มีความสมดุลระหว่างรสเปรี้ยว เผ็ด เค็ม หวาน และที่จะขาดไม่ได้คือ กลิ่นหอมของสมุนไพรสดทั้งข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด พริกขี้หนู ที่ต้องมาพร้อมรสชาติแห่งความกลมกล่อม แต่ได้คุณประโยชน์ของเครื่องเทศสมุนไพรไทยแบบเต็ม ๆ
แต่วันนี้เราจะมาดูกันว่าวิวัฒนาการของต้มยำกุ้งในประเทศไทยจากอดีตสู่ปัจจุบันกัน
อาจารย์สุจิตต์ วงษ์เทศได้เขียนถึงต้มยำกุ้งไว้ว่า
“เมื่อ รับข้าวเจ้าจากอินเดียเข้ามาพร้อมกับการค้าทางทะเลอันดามันและศาสนา พราหมณ์-พุทธทำให้ “กับข้าว”เปลี่ยนไปเริ่มมี “น้ำแกง” เข้ามาหลากหลาย ทั้งแกงน้ำข้นใส่กะทิแบบอินเดียกับแกงน้ำได้แบบจีน“
กระทะเหล็กจากจีนทำให้อาหารไทยเติบโตขึ้น แล้วเกิดสิ่งใหม่ขึ้น เช่น ไข่เจียว และล่าสุดคือต้มยำกุ้งที่เอาวิธีปรุงอย่างพื้นเมืองดั้งเดิมมาปรับให้น้ำใส อย่างจีน
ม.ล.เนื่อง นิลรัตน์เล่าให้ฟังถึงการทำต้มยำกุ้งน้ำใสว่า เมื่อคัดกุ้งก้ามกรามที่มีขนาดเขื่อง ตาใส มีก้ามกรามเป็นสีฟ้าสวย ได้มาแล้วนำไปล้างให้สะอาด ตัดก้ามกรามและขาออกทั้งหมด ตัดกรีกุ้งออกจากท้องกุ้ง ปอกเปลือกกุ้งทิ้งส่วนหัวไว้ ทั้งเปลือกก่อนรวมทิ้งน้ำเหลือส่วนหางไว้ ใช้ใดกรีดปลายมีดแหลมกรีด ส่วนปลายเนื้อกุ้งที่ติดกับส่วนหางออกเล็กน้อย ใช้ปลายมีดหรือปลายไม้แหลม เขี่ยเส้นสีดำกลางหลังกุ้ง ค่อยๆดึงเส้นดำนั้นจะออกมาเอง กุ้งที่นำมาทำต้มยำกุ้งไม่ต้องผ่าหลัง เมื่อตั้งน้ำบนเตาไฟจึงเริ่มปอกหัวกุ้ง ใช้มีดกรีดด้านเนื้อบนเพื่อดึงส่วนสกปรกบริเวณหัวออก จะไม่ทำให้มันกุ้งแตกกระจาย เมื่อใส่ลงในน้ำเดือด ที่มีสมุนไพร ข่า ตะไคร้ที่ใส่ก่อนหน้านี้ มันกุ้งจะแตกตัวออกเอง และลอยอยู่ในน้ำแกง เป็นสีชมพูออมส้มออกสวยงาม ใส่น้ำปลา พริกขี้หนูบุบแล้วยกลงจากเตา บีบมะนาวโรยผักชีหั่นฝอย รวมทั้งยอดผักชี เมื่อตักใส่ชามแกงเจ้านายท่านเสวยแบบนี้ กุ้งมาจากที่ใดก็ได้ขอให้สดและขนาดกำลังพอดี
ในปัจจุบันนิยมใช้กุ้งแม่น้ำแถบริมแม่น้ำเจ้าพระยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และเริ่มใช้กุ้งเลี้ยงในการทำต้มยำกุ้ง นิยมผ่าหลัง เพื่อให้ดูมีปริมาณมากขึ้น ใช้เห็ดชนิดต่างๆใส่แทนเห็ดฟาง ใช้พริกจินดาสีแดงแทนพริกขี้หนูสวน หั่นตะไคร้แลบๆทำให้ไม่เกิดกลิ่นหอมเต็มที่ไม่ใส่ก้านผักชี เด็ดในผักชีเป็นใบๆและที่ทำให้ต้มยำกุ้งแบบโบราณสูญหายไปจากทำเนียบอาหารไทย คือ การใส่นมข้นจืดและน้ำมันน้ำพริกเผาลงในน้ำต้มยำกุ้งแบบน้ำข้นหรือบางแห่งใช้ นมผงแทนนมข้นจืด ทำให้เสียอรรถรสแบบโบราณโดยสิ้นเชิง
